|
|
Blog Feeds
Anti-Empire
The SakerA bird's eye view of the vineyard
Public InquiryInterested in maladministration. Estd. 2005
Human Rights in IrelandPromoting Human Rights in Ireland |
Tcs sa 2lg, comharra gu bheil sinn beo agus trioblaidean coltach ri cach againn national |
miscellaneous |
news report
 Wednesday April 16, 2003 22:56 by Caith
 CHAN ann anns an aon àite a tha an t-olc. Chan fhada gus an nochd na h-aon ghearanan am measg luchd-teagaisg na Gàidhlig agus a nochd bho mhuinntirr na Beurla anns na beagan bhliadhnaichean a chaidh seachad. Tha luchd-teagaisg air a bhi ag innse nach fhaigh cuid de sgoilearan air sgrìobhadh ceart tuilleadh air sgàth is mar a thathas a’ measgachadh cainnt goirid nam fónaichean-làimhe agus sgrìobhadh àbhaisteach. CHAN ann anns an aon àite a tha an t-olc. Chan fhada gus an nochd na h-aon ghearanan am measg luchd-teagaisg na Gàidhlig agus a nochd bho mhuinntirr na Beurla anns na beagan bhliadhnaichean a chaidh seachad. Tha luchd-teagaisg air a bhi ag innse nach fhaigh cuid de sgoilearan air sgrìobhadh ceart tuilleadh air sgàth is mar a thathas a’ measgachadh cainnt goirid nam fónaichean-làimhe agus sgrìobhadh àbhaisteach. Agus tha na rabhaidhean àbhaisteach air a bhi ann gu bheil cainnt Alfred, Chaucer, Shakespeare, agus Seòras Orwell ann an cunnart air sgàth is mar a tha clann-sgoile aig obair le’n òrdagan air am fónaichean. Dh’atharraich an loighne as ainmeile ann an litreachas Bheurla gu "2B R nt 2B." Thathas ceart iad a bhi a’ strì gus deanamh cinnteach gum faigh na sgoilearan air sgrìobhadh ceart, ach tha an fheadhainn a tha a’ rabhadh gun dean teicneòlas ùr sgrios air a’ chànain as làidire anns an t-saoghal ceàrr. Cha bu chòir dha na Gaidheil a bhi a’ deanamh fanoid air sgàth is gu bheil teacs a’ deanamh `milleadh’ air a’ Bheurla, ‘sann a bu chòir sinn a bhi a’ gabhail farmad. ‘Se a th’ann an atharrachadh luath comharra gu bheil cànan fallainn. Bu chòir dha fiùs an nàdurr is àrainneachd a bhi ag innse sin dhuinn. Tha atharrachadh a’ tighinn air rudan anns am bheil beatha is spionnadh, agus chan ann air rudan a tha aig oir a’ bhàis. ‘Se a tha a dhìth oirnne beagan a bharrachd de’n ‘mhilleadh’ seo. Ma tha cànan gu bhi buan, feumaidh e a bhi follaiseach dha’n luchd-cleachdaidh gu bheil i freagarrach dha saoghal an latha an diugh. Tha duine ag iarraidh a bhi a’ bruidhinn mu dheidhinn siaban an telebhisean, eadar-lìon, ball-coise, gnìomhachas agus Ms Dynamite a bharrachd air dìreach spréidh, mòine, agus àiteachas. Tha e cuideachd a’ ciallachadh gum bithear a’ cleachdadh Gàidhlig ann an dòighean ùra, coltach ri teachdaireachdan nam fónaichean-làimh. Bithidh sin a’ ciallachadh gum faic sinn samhail ‘vl’ airson ‘am bheil’, ‘U’ air son ‘thu’ (dìreach mar a’ Bheurla), agus ‘n J’ air ‘an dé’. ‘Sionghantach gum bi tìde ann leis na h-uidheaman ùra ‘son dragh a ghabhail mu dheidhinn sràcan, gun luaidh air tuisealan tabhartach is an leithid a bhiodh a shàraich ginealaichean de sgoilearan. Thuirt an t-eòlaiche fòghluim Dòmhnall Iain MacIomhair bho Chomhairle nan Eilean Siar, gur e naidheachd mhath a bh’ann gun robh daoine òga a’ faighinn cothrom ùra cainnt an aithrichean a chleachdadh air na fónaichean-làimhe. Ach dh’aidich e gun robh e duilich gu leòr a bhi a’ toirt air cuid de dhaoine òga litreachadh na Gàidhlig a ghreimeachadh mar a tha cùisean an dràsda agus gur dòcha gun deanadh seo cùisean na bu mhiosa buileach. Chan eil dol-as ann ged-ta. Tha roghainn againn eadar a bhi a’ gabhail ri daoine a chleachdas Gàidhlig ann an dòighean ùra neo gabhail ris nach bi càil aca tuilleadh ach Beurla. Cha ruig teicneòlas ùr a bhi a’ ciallachadh gun diochuimhnich daoine air an dualchas is air có as a thàinig iad. Tha fiùs a’ cheud faclair teacs gu Gàidhlig a’ dearbhadh gum buin e dha na sgìrean Gaidhealach. Neach a bheir sùil air an sreath de dh’fhacail, chì iad gu bheil teacs air samhuil ‘Tha e fliuch’ agus ‘tha e grànnda’, rudan a tha a’ buaileadh air droch aimsir na Gaidhealtachd is nan Eilean. Tà, chan eil guth air dé an teacs a th’ann ‘son latha math, aimsir grianach, feasgair soillear, neo tìde blàth, chan eil na rudan sin a dhìth air muinntirr na Gàidhlig cho tric is a tha còmhradh mu dheidhinn droch aimsir. Tha e furasda gu leòr an Gaidheal a thoirt a mach as an sgìre aige fhéin, chan eil e buileach cho furasda a’ Ghaidhealtachd a thoirt a mach as an duine. Tha ‘n teacs cuideachd a’ sealltainn dhuinn gum bu chòir smaoineachadh gu domhainn mu dheidhinn litreachadh na Gàidhlig agus ciamar a ghabhas a dheanamh nas fhasa a thuigse, gu h-àraid dha daoine òga is luchd-ionnsachaidh. Bha mi a’ feuchainn ri neach a chuideachadh latha eile gus Gàidhlig a leughadh, agus thuig mi a rithist cho duilich is a tha e na riaghailtean gu léir a thuigsinn agus cuimhneachadh air na h-amannan nuair nach eil na riaghailtean ag oibreachadh mar a shaoileadh neach. Tha fios agam gu bheil sinne mar Ghaidheil dualtach a bhi ag éigheach mu dheidhinn cho ciallach is a tha an dòigh-sgriobhaidh againn an taice ris a’ Bheurla, far am bheil na riaghailtean nas troimhe-chèile buileach. Ach tha ar sgrìobhadh nas duilighe na móran cànain Eòrpach eile, agus tha eòlaichean is eanchainnean gu leòr ann a dh’fhaodadh sin a chuir ceart. Cha ruigeadh e a leas a bhi cho duilich ri sin. Neo ‘dlch’, mar a chanas muinntirr an teacs. Bhiodh cuid ag ràdh gum b’fheàrr leothasan nam biodh a’ Ghàidhlig air bàsachadh buileach glan, na a’ chànan a bhi ag atharrachadh gu’n ìre far nach biodh i cho ‘glan’ agus a bha i ann an linn faileasach breagha a chruthaich iadsan nan eanchainnean. ‘Se fìrinn na cùise gun robh a’ Ghàidhlig a riamh ag atharrachadh agus a’ gabhail ri facail is nòsan ùra. Fhuair sinn samhuil ‘pòg’, ‘Càisg’ is ‘beannachadh’ bho Laidinn. Thàinig samhuil ‘eaglais’ bho na Greugaich, ‘lobht’ is ‘taraisgeir’ bho na Lochlannaich, agus briathran gu leòr bho’n Bheurla. Chaill sinn cuid de na seann rudan mar aon de na tuisealan, chan eil briathran neachdach neo neuter ann tuilleadh. Agus tha am facal Gàidhlig ‘eadar-lìon’ air fàs cumanta, ged nach robh dùil aig cuid, mi fhìn nam measg, ris an leithid - tha móran cànain eile a’ deanamh a’ chùis leis am facal ‘internet’ air a tharraing dìreach bho’n Bheurla. Sin farpuis ùr dha’n Mhòd, dàn ann Gàidhlig air a dheanamh ann an cruth teachdaireachd SMS. ‘Se nach biodh cho fada ri cuid de na h-òrain air am bheil feadhainn againn eòlach. Rud feumail, ’s dòcha. (Tgv i)x2 Suas ls a 2lg.
|
printable version
Digg this
del.icio.us
Furl
Reddit
Technorati
Facebook
Gab
Twitter
|
View Comments Titles Only
save preference
Comments (6 of 6)
Jump To Comment: 1 2 3 4 5 6Cen sort Gaeilge e seo?
Gaidhlig (na h-Alba) - Scottish Gaelic. I'm guessing 2lig is a clever pun - dha-lig (say it out loud). which ties in with the other stuff in the article about text message language.
Gaidhlig sounds very similar to Gaeilge/Irish, but the writing is quite different - between the different accents (which have essentially the same purpose) and the longer spelling (not far off pre-Caighdean Irish) it can look quite intimidating. Not to mention the use of chan in place of ni (or chan eil = neil), which can throw you off as well. When I visited the Western Isles two years ago I was able to follow Gaidhlig conversation without too much problem, but the written needs a bit more concentration. Which is what I'm going to do now.
(but to whoever posted this - a summary for those who speak neither Gaeilge nor Gaidhlig, to bring them into the loop, would be a nice idea...)
I thought that we had eradicated such uncouth barbarian tongues from these most English ... I mean Brythonic ... Isles .......
Let the knave cease his intelligible cyber-prattling or be put to the sword immediately ...........
Comparison of Scottish and Irish Gaelic
English Gàidhlig Gaeilge
------- -------- -------
I am Tha mi Tá mé
You are Tha thu Tá tú
He (or it) is Tha e Tá sé
She (or it) is Tha i Tá sí
We are Tha sinn Tá muid (or Táimid) (or Tá sinn)
You are Tha sibh Tá sibh
They are Tha iad Tá siad
I am not Chan eil mi Níl mé
Are you? A' bheil thu? An bhfuil tú?
Aren't you? Nach eil thu? Nach bhfuil tú?
I am (habitual) Bidh mi Bím
You are (hab.) Bidh thu Bíonn tú
I will be Bidh mi Beidh mé
I won't be Cha bhi mi Ní bheidh mé
Will you be? Am bi thu? An mbeidh tú?
Won't you be? Nach bi thu? Nach mbeidh tú?
I was Bha mi Bhí mé
I was not Cha robh mi Ní raibh mé
Were you? An robh thu? An raibh tú?
Weren't you? Nach robh thu? Nach raibh tú?
I would be Bhithinn Bheinn
You would be Bhiodh tu Bheadh tú
I am drinking Tha mi ag òl Tá mé ag ól
I drink (hab.) Bidh mi ag òl Ólaim
He drinks (hab.)Bidh e ag òl Ólann sé
I am going Tha mi ag dol Tá mé ag dul
I go (hab.) Bidh mi a' dol Téim
You go (hab.) Bidh thu a' dol Téann tú
Eclipsis:
Impossible looking combinations of consonants at the beginning of Irish Gaelic words (mb, gc, nd, bhf, ng, bp, dt) strike terror in Scottish Gaelic speakers, but they are really very simple. They just mean that the preceding word historically used to end in an n or m, which often survives in the Scottish Gaelic spelling, but in Irish Gaelic only only survives as a modified pronounciation of the first letter of the following word. To get at the basic dictionary headword, just strip off the initial consonant. e.g.:
Latha nam paistean Lá na bpáistí (look up "páiste")
Tha fhios agam gum bi e ann. Tá fhios agam gu mbeidh sé ann.
Pairc nan caoraich Páirc na gcaorach (look up "caorach")
nam biodh airgead agam dá mbeadh airgead agam
The spelling revision in Irish Gaelic about 40 years ago did away with a lot of letters in the middle or at the ends of words which were no longer pronounced. They may or may not be still pronounced in Scottish Gaelic. e.g.:
saoghal saol
ceartachadh ceartú
If you can't find an Irish Gaelic word in a Scottish Gaelic dictionary, try changing unvoiced consonants (c p t) to the corresponding voiced consonant g b d (which may actually be pronounced unvoiced in Scottish Gaelic too), and try changing unstressed a or o to u. e.g.:
sgian scian
sgoil scoil
uisge uisce
agad agat
comunn comann
gu go
Gàidhlig Gaeilge
-------- -------
cuideachd ( freisin
( fosta
# idir * ar chor ar bith
eadar # idir
gun teagamh * gan amhras
breagha breá
glé mhath an mhaith
( latha air ais lá ó shin
( bho chionn latha
cha bhi ( ní bheidh
( ní bhíonn
barrachd air breis agus
coltach ri * cosúil le
bruidhinn * labhairt
gu tric * go minic
mar is trice de ghnáth
( ann an greiseag * ar ball
( ann an ùine goiread
- sgìth # tuirseach
# tuirseach * brónach
prógram (réideo) # clár (raidio)
# clàr ceirnín
(* fear-teagaisg múinteoir
(* bean-teagaisg
bàrdachd fílíocht
oilthigh ollscoil
clas rang
cò-dhiù ( pé scéal é
( cibé ar bith
cabhag deifir
( difir difríocht
( eadar-dhealachadh
- eachdraigh stair
cànan - teanga
nì mi an obair déanfaidh mé an obair
ar falbh ( imithe
( ar shiúl
* cearr mí-cheart
* fuireach ( fanacht
(* feitheamh
ri faighinn le fáil
snog seascair(?)
cadal codladh
coinneamh cruinniú
feumaidh tu caithfidh tú
boidheach * álainn
* a' tuigsinn ag tuiscint
an dràsda faoi láthair
* cù ( madra
( madadh
a' tighinn * ag teacht
fhathast ( fós
( go fóill
a' coimhead * ag féachaint
na's fhasa níos fusa
cudthromach tábhachtach
ag ionnsachadh ag foghlaim
chan eil níl
faisg air in aice le
neo air thaing nach ... (?) ar ndóigh ...
( is toigh leum is maith liom
( is caomh leum
( faodaidh b'fhéidir
( ma fhaoite
( smaoit
( toilichte sásta
( riaraichte
* deònach rud a dhéanamh sásta rud a dhéanamh
daonnan * i gcónaí
neònach aisteach
taobh-duilleag leathanach
duine aig a bheil a' Gàidhlig duine a bhfuil Gàidhlig aige
mus an robh sula raibh
piuthar deirfiúr
bràthair dearthair
rud no dhà cúpla rud
feasgar tráthnóna
tha mi duilich tá brón orm
thachair rudeigin tharla rud éigin
thachair mi ris chas sé orm
dé a tha a' tachairt? cad atá ar siúl
air sàilleabh de bharr
chionn's cionn is
* baile cathair
sabaid * troid
siorrachd contae
* dùthaich (* tír
( tuath
màileid mala
rud sam bith rud ar bith
deuchainn scrúdú
bho chionn goirid le déanaí
( té (boireanta) ( té (duine)
( fear (fireanta) ( ceann (rud)
trang gnóthach
- crìoch (na dùthcha) teorainn (na tíre)
gu ìre ar shlí
meadhon a' bhaile lár an bhaile
feadhain * daoine
( mu faoi
( mu dheidhinn fá
ann an i, in
anns an sa
boireanach - bean
- bean * bean chéile
# Gaidhealtachd (na h-Alba) Garbhchríoch
na h-Eileanan an-Iar * Inse Gall
dhachaigh abhaile
( cha robh dad ann ( ní raibh dada ann
( cha robh càil ann ( ní raibh faic ann
( cha robh sìan ann
cus obrach ( an iomarca oibre
( barraíocht oibre
saoil ... ní fheadar ...
cuspair scoile ábhar scoile
an toiseach ar dtús
Tha i fuar an-diugh Tá sé fuar inniu
Tha f(h)ios agam air Tá a fhios agam faoi
mu dheireadh thall faoi dheireadh thiar thall
A bheil càil às ùr agad? Aon scéal?
Na leig càil ort Ná lig ort
Cha mhór nach Ba bheag nach
Feuch air Déan iarracht
Tha sin a' cur dragh orm Tá sé sin ag cur isteach orm
Is mór am beud Is mór an trua
Is aithne dhomh ... Tá aithne agam ar ...
Cuir air do cheann e Òl siar é
Chuir mi romham ... Thug mé fúm ...
(* Lean ort (* Lean ort
( Gabh ort ( Connigh ort
( Cum ort
mi-innteanach ( leadránach
(* neamhshuimiúil
(# aisling brionglóid
( bruadar
trom-laighe droch-bhrionglóid
eagal am beatha ag ... eagla an domhain ar ...
cho luath 's a ghabhas chomh luath agus is féidir
lagh dlí
laghail dleathach
fear-lagh dlíodóir
Symbols
* : exists in other language
# : exists in other language, but with a different meaning
- : exists in other language, but not common, or not common with same meaning
music paper there was a trick question to indetify language of one of the songs.
it was in fact Manx gaelic and not Irish.
Beir Bua!
paisos Celtas!
as they say in Catalan.
there are Manx, Erse, and Irish gaelics.
English doc!!!!